Het belang van de mentale gezondheid bij overdracht van familiebedrijven

In zijn boek “Je familiebedrijf overdragen” stond Filip De Clercq uitgebreid stil bij het ideale momentum voor een bedrijfsoverdracht. Leeftijd is nooit alleen bepalend voor de overdracht of verkoop van het familiebedrijf. Het gaat altijd over de combinatie van leeftijd en het fysieke, het emotionele en het mentale energieniveau van de ondernemer of onderneemster. “De evolutie is dat het mentale energieniveau van de bedrijfseigenaar meer en meer bepalend is om te beslissen over een bedrijfsoverdracht”, stelt hij.

Ondernemen is best vergelijkbaar met topsport: het is boeiend, prachtig en soms ook zeer pittig. Het is een mix van het vieren van successen en het ondergaan en verwerken van tegenslagen. Elke ondernemer die ik op kantoor krijg om over een eventuele overdracht te praten, is nog zeer graag ondernemer. Maar hij of zij ondervindt bijna altijd steeds meer mentale druk. 

Van een topsporter vindt men het normaal dat hij of zij ondersteuning krijgt en openlijk kan praten over de “mental coach”. Niemand kijkt nog op als de sporter zegt dat hij of zij heeft moeten leren omgaan met de mentale druk. Als een ondernemer dit aanhaalt, worden de wenkbrauwen gefronst. Gaat het nog wel goed met het bedrijf? Zit de bedrijfsleider nog wel op de juiste plaats? Zou hij of zij niet beter loslaten? Toch staan ondernemers van familiale bedrijven permanent onder druk en verdienen ook zij absoluut een mental coach.

Familieleden, werknemers, klanten, leveranciers, bankiers … allen verwachten ze van de familiale ondernemer dat hij of zij glamoureus omgaat met het bedrijf, de collega’s, de familie en de markt. Hij of zij is het boegbeeld, staat voor de familie en bedrijf, twijfelt nooit en heeft altijd een oplossing. 

Italianen hebben hier een prachtig woord voor: “sprezzatura”. Iemand met sprezzatura beheerst de kunst om met een achteloze nonchalance alles perfect te beheersen. Dit begrip komt uit de Renaissance. Toen reeds werden edellieden getraind in een stijl van nonchalance waarin het een kunst was om over te komen alsof ze voor alles, direct en spontaan een oplossing hadden, en alles beheersten. In werkelijkheid hadden ze hier al jaren in de coulissen over nagedacht. Ze waren getraind in het schijnbaar spontaan aangeven van oplossingen.

Op vandaag worden topsporters, topondernemers en toppolitici getraind, via mental coaching en mediatraining. Familiale ondernemers niet. Hierdoor blijft de familiale bedrijfsleider authentiek en versterkt dit de kracht van familiale bedrijven. Samen met de medewerkers van het bedrijf een succes behalen geeft dopamine in de hoofden van de ondernemer en zijn team. Deze momenten van dopamine maken van familiale ondernemingen collectieve identiteiten.

Maar de impact van sociale en andere media maakt het voor de ondernemer steeds moeilijker en verhoogt de mentale druk. Dagelijks wordt hij of zij geconfronteerd met succesverhalen uit de markt. Soms prikken “good life” berichten via sociale media van collega-bedrijfsleiders. Algoritmes van sociale mediabedrijven zorgen er ook voor dat ondernemers vanaf een bepaalde leeftijd of op basis van hun profiel niet toevallig meer informatie krijgen over overdrachten, of “good life” stories krijgen voorgeschoteld door verkopers van luxe. 

Ook al weet je dat dit doorgaans holle berichten zijn, dit weegt op de mentale weerbaarheid. En deze druk wordt meer en meer een bepalende factor bij een familiale ondernemer op basis waarvan een eventuele overdracht of verkoop van het familiebedrijf vroeger opkomt, meer nog dan beslissingen op basis van leeftijd of energieniveau. Is dit wel goed voor de ondernemer of voor het familiebedrijf?

In mijn boek heb ik gesuggereerd dat familiale ondernemers vanaf een bepaald moment zich best versterken door een informele raad van onafhankelijke adviseurs en vertrouwenspersonen uit te bouwen. Een goede raad van advies doet wonderen voor de ondernemer, de familie en het familiebedrijf. Zoals een goede coach een professioneel klankbord is voor een topsporter, kan een team van onafhankelijke adviseurs een perfect klankbord zijn om de mentale kracht van de ondernemer te versterken. 

Als de ondernemer samen met het team van adviseurs dan toch tot het besluit komt dat de ondernemer en het bedrijf klaar zijn voor een overdracht of een verkoop aan derden, kan een professionele overnamebegeleider worden ingeschakeld of toegevoegd aan de adviesraad. Een bedrijf overdragen is immers niet enkel een administratief traject, maar een zorgzaam en langdurig traject waarbij elke stap op een deskundige manier dient gezet. Overnamebegeleiding is een ambacht.