Koen Geens maakt de balans op

“Ik probeer een vrolijk en leefbaar mens te zijn”

In juni 2024 viel het doek over de actieve politieke carrière van Koen Geens. Hij was kandidaat voor het Europees parlement, maar haalde geen mandaat. De voormalige advocaat en minister wilde vooral zijn liefde voor Europa tonen, zegt hij. En voor zijn partij cd&v. Loyauteit draagt hij hoog in het vaandel. Toch is Koen Geens nog lang niet uitverteld of afgeschreven. ‘Ich möchte noch etwas träumen’, was niet voor niks de titel van zijn emeritaatsrede aan de KU Leuven. We maken met hem de balans op van een onvoorwaardelijk leven.

Hoe gaat het met u? 

Koen Geens: Heel goed, dank u. Ik ben nog steeds dezelfde, ook al is mijn leven aanzienlijk veranderd. Ik spreek, lees en schrijf nog steeds over de dingen die me interesseren. Maar ik ben niet meer politiek actief en dat doet me deugd. Het voelt een beetje als een opluchting. Op een bepaald moment moet je je toch afvragen of je niet beter plaats maakt voor jongere mensen, zeker in een kleinere partij. Ik ben sowieso geen voorstander van te lange politieke carrières. Ik heb de macht niet nodig om gelukkig te zijn. Al ben ik wel fier op mijn politiek palmares. Het leven is voortdurend leren loslaten. Dat is niet gemakkelijk maar wel noodzakelijk. Elk einde belooft ook een nieuw begin. Nieuwe kansen, dromen en ambities voor nieuwe mensen. 

Vindt u het niet moeilijk om net nu aan de zijlijn te staan?

Koen Geens: Je weet dat het met het klimaat heel slecht gaat, dat de geopolitieke situatie vandaag zeer zorgwekkend is. Maar daar moet je niet pessimistisch van worden. Op je eigen plek in de wereld kan je een verschil maken, door te proberen het goede te doen en gelukkig te zijn. Voor mezelf en mijn omgeving probeer ik een vrolijk en leefbaar mens te zijn. De geschiedenis is een aaneenschakeling van dramatische gebeurtenissen. Toen ik minister werd, was er de schuldencrisis, kort daarna de terreurcrisis en nog wat later de covidcrisis. Elke keer zeiden mensen mij dat de wereld in brand stond. Dat het zo erg nog nooit geweest was. We hebben gelukkig een kort geheugen. Waarmee ik niet wil zeggen dat we onze verantwoordelijkheid mogen ontlopen. De wereld vereist voortdurend ons engagement, onze inzet en zorg, bij elke nieuwe oorlog of crisis. 

Wat was uw kinderdroom? 

Koen Geens: Ik wilde meester of zwaantje worden, dat laatste vooral ook omdat ik graag met een Harley Davidson wilde rijden. Ik speelde thuis altijd meester, met een stofjas achter een lessenaar. En ik nam deel aan allerlei wedstrijden voordracht en welsprekendheid zoals dat toen heette. Ook als kind kon ik het al goed uitleggen. Mijn droom om zwaantje te worden, is met de jaren vervaagd, ik was veel te onhandig om met een zware motor te rijden. Maar meester ben ik nog altijd. Kennis doorgeven, verhalen vertellen, spreken en schrijven, dat doe ik graag. Die liefde voor taal heb ik van mijn ouders, zij waren allebei Germanist. 

Wat heeft u nog geleerd van uw ouders? 

Koen Geens: Mijn moeder was een heel energieke vrouw die sterk revolteerde tegen onrechtvaardigheid. Ze was veerkrachtig maar ook weemoedig. Dat ben ik eigenlijk ook. In weemoed zit ook moed. Het goede zien, ondanks het feit dat je met een aantal zaken minder gelukkig bent, dat vraagt wel enige moed. Mijn moeder wilde graag vijf of tien kinderen. Het is bij één zoon gebleven. Mijn vader is kort na mijn geboorte gestorven, heel jong nog, hij was maar 27 jaar. Zijn dood was voor mijn moeder een zware klap en ze is dat verlies nooit echt te boven gekomen. Ze is ook nooit hertrouwd. Het was toen natuurlijk veel moeilijker dan nu om een nieuw leven te beginnen. Op haar oude dag heb ik haar weer gelukkig gezien, in het gezelschap van andere weduwen. Dan kon ze weer het vrolijkste meisje van de klas zijn. Maar pas op, mijn moeder was een heel levenslustige en enthousiaste vrouw, ook al heeft ze de leegte die mijn vader naliet nooit kunnen opvullen.

Opgroeien zonder vader, wat heeft dat voor u betekend? 

Koen Geens: Het was in die tijd geen evidentie. Maar ik had veel vaders, ik heb er ook altijd gezocht. Mijn grootvader, later mijn schoonvader, vele leraren en professoren, waren allemaal vaderfiguren voor mij. Je moet jezelf later wel een beetje uitvinden als vader, omdat je geen voorbeeld hebt gehad. Dat is niet evident. Dan vraag je je ergens toch af of je het goed doet.

Ik ben als vader vaak afwezig geweest, door alle zaken die ik probeerde te doen in mijn leven en waarvan ik dacht dat ze dringend en belangrijk waren. Dat heb ik spijtig gevonden. Ik probeer dat te compenseren, al is het daar wel een beetje laat voor. Ik heb wel altijd geprobeerd om hen vertrouwen te geven in zichzelf en in het leven. Als je aan het leven begint met wantrouwen, met angst en onzekerheid, dan wordt het moeilijk. Die zekerheid moet je je kinderen proberen te geven: dat ze de moeite waard zijn, dat het beter is te vertrouwen dan te wantrouwen en vooral dat ze een fundamenteel vertrouwen moeten hebben in zichzelf. Hen erkennen in wie ze zijn, wat ze kunnen en niet kunnen, dat vind ik zeer belangrijk. Je mag streng zijn, maar wat ze niet kunnen, daar kunnen ze niets aan doen. En wat ze kunnen, daar moet je ze maximaal in bevestigen. 

Wat is uw grootste talent en grootste gebrek? 

Koen Geens: Een mens is een geheel van 1001 gebreken en kwaliteiten. Samen vormen ze een unieke mens. Zoals elke mens ben ook ik een vat vol tegenstrijdigheden. Al heb ik ongetwijfeld meer gebreken dan talenten. Heel het leven is werken aan die gebreken. Dat is veel moeilijker dan je talenten ontwikkelen. Omdat een talent meestal iets is wat je goed kan én graag doet. Het is dus niet zo lastig om er aandacht aan te besteden. Maar je gebreken aanpakken … Ik ben daar niet zo goed in. Soms kan je een gebrek zo pijnlijk etaleren dat je je schaamt. Hoewel, die zwakheid tonen, kan ook een kracht zijn. Omdat je je toont in je schamelheid. De meesten van ons zijn uiteindelijk kwetsbare en feilbare mensen. 

Welke karaktereigenschap waardeert u in anderen?

Koen Geens: Trouw en moed vind ik heel belangrijk. Een ideeëngoed waaraan ik loyaal ben. Moedige mensen die durven te spreken en te handelen wanneer anderen wegkijken, daar heb ik veel respect voor. Het zijn ook belangrijke waarden in de politiek. Je kan wel eens van gedacht veranderen, maar dan moet je het wel zeggen. En je moet ook zeggen waarom. Het is ook belangrijk om mensen die het goede doen en die het slechte niet verdienen te steunen, of ze nu van je eigen partij zijn of van een andere.

Er zijn uiteraard loyale en moedige politici. Mensen in de politiek zijn niet anders dan mensen daarbuiten. Het is gewoon een ander spel dat waarden als moed en trouw niet per se beloont, of toch niet onmiddellijk. Een politicus of politica die de oren niet laat hangen naar de wind, wordt daar op termijn voor gewaardeerd. 

Bent u optimist, pessimist of realist?

Koen Geens: Optimist én realist. Ik sta goedgezind op. Ik ben van nature een blije mens. Ik zit gewoon zo in mekaar. De optimist in mij blijft streven naar het goede. Maar mentaal ben ik een realist. Dat heb ik echt moeten leren. Mijn oorspronkelijke idee was dat als ik het goed wilde maken, het ook goed zou komen. Dat klopt niet helemaal. Oorlogen en crisissen zijn er altijd geweest. Het gaat altijd al moeilijk tussen mensen. Ook toen de echtscheiding nog niet courant was, waren er slechte huwelijken. Ook toen er nog niet werd gesproken over verkrachtingen, gebeurde dat al. We gaan vooruit, maar traag. Dat is de realist die spreekt.

Wat heeft onze wereld nodig? 

Koen Geens: Meer rust en kalmte. Er worden tegenwoordig zoveel woorden de wereld in gestuurd, de ene zegt dit en de andere dat. Wat men vandaag hoort, is men morgen vergeten. Het is allemaal zo veel en zo vluchtig. En dat maakt ons onrustig. Het is heel moeilijk om ergens diep en rustig over na te denken en een idee over te vormen als we voortdurend belaagd worden door woord en tegenwoord. Is het nodig dat elke televisie-uitzending vijf keer over Trump spreekt? Uiteraard pleit ik voor vrije berichtgeving en we hoeven het nieuws niet weg te stoppen. Maar de vraag is of die invasiviteit iets bijdraagt aan de oplossing. Helaas leidt de heftigheid en de veelheid van de berichtgeving niet per se tot snellere regeringen of betere vredesakkoorden. Enige rust en kalmte daarentegen kunnen bijdragen aan een gezondere balans, in ons hoofd en in de wereld. 

Waar droomt u nog van?

Koen Geens: Voor de wereld droom ik van een participatieve en kwalitatieve hervorming van ons democratisch systeem op alle niveaus, die toelaat dat we niet verder verworden tot een technocratie. De ontwrichtende tegenstelling tussen de snelheid van de technische ‘vooruitgang’ en, anderzijds, de mens die in een paar duizend jaar nauwelijks is geëvolueerd, baart me grote zorgen. Het voelt aan alsof politiek en mens de samenleving en haar toekomst uit handen hebben gegeven. 

Voor mezelf droom ik van familiale en persoonlijke tevredenheid en geluk waarin ik nog veel kennis en schoonheid kan verwerven en de vreugde daarover met zoveel mogelijk andere personen kan delen.