Tagarchief: Fildor

Impact van financiële MODELLEN op een bedrijfsoverdracht

KDS_Filip_De_Clercq_Fildor_040422_6
Lees het gehele artikel

Leggen financiële modellen bij overdracht of overname te veel druk?

Als familiebedrijven worden overgedragen of verkocht, wil je als familiale aandeelhouder dat het karakter van je familiebedrijf behouden blijft. En uiteraard wil je bij verkoop ook een correcte financiële waardering. Hier komen meestal financiële technieken en methodologieën naar voren die een familiebedrijf in woelig vaarwater kunnen brengen. Expert Filip De Clercq van FiLDOR Corporate Finance legt uit hoe je daar als familiaal ondernemer best mee omgaat.

Na de financiële crisis van 2007-2008 schreef Arnoud Boot, professor aan de Universiteit Amsterdam het boek “De ontwortelde onderneming: Ondernemingen overgeleverd aan financiers”. Daarin toonde hij aan hoe de ontwikkelingen in de financiële markten en de dominantie van de financiële logica, familiebedrijven door de jaren heen hebben ontworteld. Familiebedrijven worden volgens hem minder en minder aangestuurd vanuit de familie, business intelligentie, de marktkennis of de visie op lange termijn van de bedrijfsleider. Ze zijn eerder een speelbal geworden van financiers, die een andere logica en een korteretermijnvisie hebben. Professor Boot noemde het “een circus van analisten, consultants en aandeelhouders”. 

Familiebedrijven als black box

Een familiaal bedrijfsleider onderneemt vanuit zijn passie voor een product of markt, met een team waarbij de emotionele aanpak en de relaties belangrijker zijn dan bij een puur rationele benadering. De focus ligt op ondernemen, groeien en dagelijks initiatief nemen. Soms zijn initiatieven succesvol, soms mislukken ze en kosten ze geld. Finaal is er een bedrijfswinst over. Deze winst is een gevolg van de totale werking, het is geen vooraf berekend bedrag. Bijna altijd blijft de winst in het bedrijf om de groei te financieren. Zo creëren families waardevolle familiebedrijven. 

Financiers bekijken familiebedrijven als een “black box” waar je kapitaal en arbeid in stopt en waar automatisch permanent terugkerende winst uit komt. Maar dit is niet zo. Familiebedrijven ondergaan de wetten van economische hoog- en laagconjunctuur. Door hun familiaal karakter absorberen ze deze economische golven wel beter. Als het moeilijker gaat, steken de familie en hun team een tandje bij of stellen nieuwe initiatieven uit bij gebrek aan geld. Maar vooral: er moet geen geld uit het familiebedrijf worden gehaald. 

Bij een bedrijfsoverdracht of overname worden voor het bedrijf plots winst en dividend wel belangrijk en noodzakelijk. De focus ligt niet meer op de bedrijfsevolutie, maar op de financiële output: er moet jaarlijks een bedrag aan kapitaal en intrest van de overnamefinanciering worden terugbetaald en dit los van de bedrijfsresultaten, bedrijfsvoering, economische conjunctuur of ­marktomstandigheden.

Deze druk ontwortelt ondernemingen, volgens professor Boot. Daar heeft hij absoluut een punt. Familiebedrijven die bij overdracht of overname te veel beroep doen op overnamefinanciering gaan hieraan ten onder. Vooral in tijden van economische turbulentie zoals nu hebben bedrijven waarvan de aandeelhouder terugbetalingsverplichtingen heeft in overname­financiering het bijzonder moeilijk.

Filip De Clercq: “We staan voor een nieuwe golf in de markt van fusies en overnames. Overnames zullen terug meer betaald worden in aandelen van de overnemer dan in geld.”

Hoe omgaan met de overnamemarkt? 

Hoe zorg je dan voor een correcte overdracht binnen de familie of bij een verkoop aan een derde? Hoe krijg je een marktconforme waarde voor de aandelen van je bedrijf?

Net zoals economische markten kent ook de markt van fusies en overnames golven, met een afwisseling van strategische overnames, private equity en geleend geld bij de banken. Vandaag staan we voor een nieuwe golf en het lijkt erop dat hij opnieuw gekenmerkt zal worden door strategische overnames. 

Dit betekent dat in het volgende decennium een groot deel van de overnames met papier of met aandelen van de overnemer zullen worden betaald. Er zijn te veel economische onzekerheden en met deze vorm kunnen overnemers makkelijker zonder bankfinanciering. Bij financiering via bankiers moeten overnemers zelf te veel verplichtingen op zich nemen die ze niet juist kunnen inschatten. Zij zouden door een overname hun eigen bedrijf kunnen ontwortelen. 

Wat betekent dit nu voor jou als familiale bedrijfsleider die wil overdragen of verkopen? Als de wereld om je heen in beweging is, ben je verplicht om mee te doen. Hoe meer andere ondernemingen meedoen, hoe groter de kans dat je zelf doelwit wordt. Het is daarom belangrijk om sneller dan je concurrenten te zien dat er zich een strategische overnamegolf ontwikkelt. Statistieken tonen aan dat overnames aan het begin van een golf altijd succesvoller zijn dan op het einde. Je moet dus proberen een vroege beslisser te zijn. 

Wil je jouw familiebedrijf echter binnen de familie houden? Dan is een overdracht zonder overnamefinanciering in de huidige economische conjunctuur misschien aan te bevelen. Wil je toch snoeien in het aandeelhouderschap door enkel aan je actieve kinderen over te dragen zonder je bedrijf extra te belasten? Vraag dan raad aan een professioneel overname­begeleider. Hij kan je helpen met oog voor familie en familiebedrijf. 

Wil je jouw familiebedrijf verkopen aan een derde? Dan zal in de huidige economische turbulentie een industriële overnemer of een fusie met een collega-concurrent waarschijnlijk de beste keuze zijn. Kies je absoluut voor een overdracht in cash? Dan is het waarschijnlijk dat je nog een aanzienlijk bedrag van de overnamesom zal moeten laten openstaan via een uitgestelde betaling of via een lening aan de kopers. Hiermee leg je nu een extra druk op je bedrijf en neem jij het financiële risico. 

Overdragen van familiebedrijven is geen financiële wiskunde, maar een ambacht. Laat je dus bijstaan door een professional.

Kunnen we langer wachten om ons familiaal bedrijf over te laten?

KDS_Filip_De_Clercq_Fildor_040422_1
Lees het gehele artikel

De overheid wil langer werken aanmoedigen om de pensioenen te kunnen betalen en om haar begroting onder controle te houden. Familiebedrijven motiveren werknemers om langer actief te blijven, als antwoord op de war for talent. Een hogere pensioenleeftijd helpt een beetje. De pensioenleeftijd wordt bepaald door de leeftijd en het aantal dienstjaren. Eigenaars van familiale bedrijven moeten bij overdracht of verkoop van hun bedrijf met veel meer criteria rekening houden dan de enkel hun leeftijd. Verandert de verhoging van de pensioenleeftijd van medewerkers iets aan het startmoment van een familiale overdracht of de opstart van het verkoopstraject van een familiebedrijf?

Wanneer begin je als bedrijfsleider met de voorbereiding van je overdracht? Hoelang voor je kan of wil stoppen? Wanneer begin je aan een overdracht? Wanneer start je met de verkoop van je familiebedrijf? Is er een ideaal moment?

Loontrekkenden gaan al vanaf 60 jaar op pensioen. Hierdoor ontstaat er naar jou als bedrijfsleider van een familiaal bedrijf een externe druk om vanaf 50 jaar te starten met de voorbereidingen voor overdracht of verkoop van jouw familiaal bedrijf. Voor velen is 50 jaar veel te vroeg. Ze voelen zich te jong om hun bedrijf of hun functie los te laten. Ze willen nog geen beslissingen nemen over hun familiaal bedrijf. Ook niet over hun eigen leven. Leeftijd is voor ondernemers van familiebedrijven niet het enige criterium. 

Ondernemers hebben drie leeftijden

Als ondernemer moet je bij het nemen van de beslissing om jouw familiaal bedrijf over te dragen of te verkopen je niet beperken tot het criterium van kalenderleeftijd. Je mag rekening houden met twee andere subjectieve leeftijden. Met jouw biologische leeftijd en je ondernemersleeftijd. De biologische leeftijd is een inschatting van de fysieke conditie waarin het lichaam zich bevindt. Met medische tests en fysieke proeven kunnen artsen deze leeftijd bepalen. Zij kijken naar de slijtage en maken een inschatting van jouw potentiële levensverwachting. Op basis van wetenschappelijk en statistisch onderzoek gaan zij jouw lichaam vergelijken met een groep van leeftijdsgenoten. De biologische leeftijd wordt ook uitgedrukt in jaren. Je kan een kalenderleeftijd hebben van 50 jaar maar een biologische leeftijd van slechts 40 jaar of van al 65 jaar in functie van je fysieke conditie.

De derde leeftijdbepaling die meespeelt in het beslissingsmoment om over te dragen of verkoop is de ondernemersleeftijd. Deze leeftijd is een unieke combinatie van de levenscyclus van jouw familiebedrijf, de passie, drive en de goesting die je als ondernemer nog hebt om het familiaal bedrijf te blijven leiden. Een ondernemer gestart op 45 jaar heeft op 50 jaar absoluut nog geen behoefte aan overdracht. Er zijn succesvolle familiale ondernemers die op 75 jaar perfect samenwerken met hun kinderen of externe CEO en nog geen behoefte hebben om los te laten. Ondernemersleeftijd is individueel, subjectief en moeilijk door derden te bepalen. Deze is bedrijfs- en persoonsgebonden en net zoals de kalender- en biologische leeftijd sterk afhankelijk van het energieniveau van de bedrijfsleider. 

Filip De Clercq, FiLDOR Corporate Finance BV

Het juiste moment bepalen

Het moment van overdracht of verkoop van een familiaal bedrijf wordt voornamelijk bepaald door de combinatie van de drie leeftijden en het energieniveau van de bedrijfsleider. Net zoals een sporter heb je als ondernemer drie energieniveau’s. Ze zijn individueel verschillend en schommelen voortdurend in de tijd.

Het eerste energieniveau is het fysieke energieniveau. Dit wordt bepaald door jouw manier van leven, voeding, beweging en sporten. Dit niveau kan gemeten worden door een cardiogram, door betere sporttoestellen of sportuurwerken. Een goede conditie en gezondheid geven een hoger energieniveau. Je kan dit energieniveau bijsturen en onderhouden. Meestal hebben ondernemers al een goede basis door hun hoge activiteitsgraad en gezonde levenswijze.

Het tweede energieniveau is het mentale energieniveau. Dit niveau wordt bepaald wordt door de mate waarin je als ondernemer jouw bedrijfsdoelstellingen bereikt. Bereik je ze vlot dan zal je een hoger mentaal energieniveau hebben. Heb je een reeks aan professionele tegenslagen moeten verwerken dan zal je een lager mentaal energieniveau hebben. Dit energieniveau kan je moeilijker zelf bepalen. 

Het derde energieniveau is het emotioneel energieniveau. Dit wordt bepaald door jouw emotioneel evenwicht. Je mag nog zo sterk zijn, nog zo stoer, nog zo goed scoren met je bedrijf, je hebt emoties. Een medische tegenslag, het verlies van een dierbare, gezondheidsproblemen bij je partner. Dit verlaagt jouw emotioneel energieniveau. De geboorte van een kind of kleinkind verhoogt het.

Het energieniveau als ondernemer is zoals bij een topsporter. Het is altijd maximaal even hoog als het laagste van de drie energieniveaus. 

Als ondernemer mag je nog zo gezond leven, werken en sporten als je mentaal of emotioneel onder druk staat dan blijft je energie beperkt. Soms haken sporters af op toptornooien of presteren er ondermaats. Nochtans zijn ze perfect gezond en optimaal getraind. Soms presteren ze minder omdat ze mentale of emotionele energie te kort komen. Net zoals bij een topsporter zal ook bij jou als ondernemer de mentale conditie bepalend zijn om verder te doen of te stoppen.

Het kan perfect dat je als ondernemer nog veel goesting en passie hebt in je bedrijf. Maar tegenslagen of emotionele druk kunnen jouw lichaam en geest blokkeren. Het vraagt van jou veel energie. Energie die je nodig hebt om jouw bedrijf te leiden. 

Het juiste moment bepalen om je familiaal bedrijf over te dragen of te verkopen is een complexe oefening voor jou als ondernemer die je best samen maakt met je adviseurs en je overnamebegeleider. Samen moet je de mix van leeftijd en energieniveaus in kaart brengen. Dit is slechts een van de vele oefeningen die je moet combineren met marktkennis, marktanalyse, operationele, financiële en fiscale analyses. Dit vraagt tijd, deskundigheid en expertise. Hiervoor heb je deskundigen nodig. Dit is geen eenvoudige oefening. Het empathisch vermogen van je vertrouwenspersonen en overnamebegeleider spelen hierin een belangrijke rol.

De hogere pensioenleeftijd van de medewerkers kan een impact hebben op sommige operationele analyses over het bedrijf. Maar de beslissing om over te dragen of te verkopen wordt bepaald door veel meer elementen. Ook al hebben we langere levensverwachtingen en gaan onze medewerkers later op pensioen, dit speelt niet om langer te wachten met de start van een overnametraject. 

De markt verandert steeds sneller. Ook al is 50 het nieuwe 30, regelmatig stilstaan bij de toekomst van jouw familiaal bedrijf is ­verstandig. Praat hier tijdig over met je ­overnamebegeleider. 

Filip De Clercq begeleidt familiebedrijven bij verkoop en overdracht

KDS_Filip_De_Clercq_Fildor_040422_1
Lees het gehele artikel

“Vakmanschap en antwoorden bieden op de vraag what’s next?”

Na een al rijk gevulde carrière, gooit Filip De Clercq (56) zich met zijn eigen familiaal advieskantoor Fildor in Gent integraal op de problematiek die hem zo na aan het hart ligt: het begeleiden van verkoop en overdracht bij familiebedrijven. Zelden was de omschrijving ‘door de wol geverfde expert’ zo toepasselijk. En tegelijk geldt: nooit eerder was het thema overdracht zo actueel als nu.

Filip De Clercq was in een eerder leven actief als bankier bij KBC en bij Belfius corporate banking waar hij betrokken was bij familiebedrijven. Naast de rol van bankier profileerde hij zich vijftien jaar lang als co-ondernemer en investment manager bij Stroke Fund, een Brugs hefboomfonds voor familiebedrijven. In 2020 koos hij met volle overtuiging om familiebedrijven bij te staan als zelfstandige en onafhankelijke begeleider bij de verkoop of overdracht van hun bedrijf. 

Zijn knowhow over familiebedrijven reikt bijzonder ver. Tot in de middeleeuwen zelfs. “Ken je de term Sprezzatura?” vraagt De Clercq. “In een lang vervlogen tijd moesten zonen van hertogen Sprezzatura hebben. Ze moesten op een natuurlijke en nonchalante manier hun vader opvolgen en werden daarvoor in alle discretie getraind en opgeleid. Nu moeten vaders Sprezzatura hebben, ze moeten op een natuurlijke en nonchalante manier de controle over hun familiebedrijf doorgeven. Ze moeten zich discreet voorbereiden op de dag dat ze hun familiebedrijf overdragen of verkopen.”

De opvolging van vader op zoon is vandaag veel minder evident dan vroeger. Vaak liggen nu meerdere scenario’s op tafel: het bedrijf blijft in de familie, maar de fakkel kan evengoed doorgegeven worden aan een externe bedrijfsleider. Of het aandeelhouderschap en de operationele leiding worden van elkaar gesplitst. “Wat je vooral moet weten, is dat het niet eenvoudig is, en al zeker niet voor de pater familias die decennialang én aandeelhouder was én de zaak operationeel heeft aangestuurd. Vroeg of laat komt de vraag: what’s next? Advies van een expert is dan meer dan welkom en werkt verhelderend. Een buitenstaander ziet bepaalde zaken beter en kan de emoties, eigen aan een familiebedrijf, ook beter inschatten en inkapselen.”

Emotie en complexiteit 

Geen enkel familiebedrijf ontsnapt aan die emotie. Daarnaast is de overdracht vaak ook technisch complex. Filip De Clercq: “Stel dat een vader, die de zaak wil overlaten, vier kinderen heeft. Wie wordt dan de dauphin? Op een erf kan er maar best één haan zitten. En wat dan met de drie anderen? Het kan nooit de bedoeling zijn dat diegene die de zaak overneemt, een financiële strop rond zijn nek krijgt, bij een overdracht binnen de eigen familie. En wat als de kinderen niet meteen de vereiste competenties hebben? Of elkaar niet kunnen vinden in het voorgestelde scenario? Of simpelweg geen interesse hebben om de zaak over te nemen. Wat dan?”

Veel vragen dus. Zowel bij een oplossing binnen de familie als de verkoop aan een derde duikt een andere heikele kwestie op: hoeveel is het bedrijf waard? “Ik pleit ervoor om dat dossier per dossier te bekijken en niet alleen met klassieke formules, zoals een ebitda-multiple, te werken. Het lijkt me relevanter om een correcte inschatting te maken van het toekomstig potentieel van een bedrijf. De overnemer kan de overname immers enkel terugbetalen met toekomstige resultaten. Een visie op de toekomst en een begrip van de markt zijn cruciaal bij een waardebepaling, dat wordt veel te weinig benadrukt bij waarderingen. In mijn 15 jaar als investment manager was de inschatting van het toekomstig potentieel van een bedrijf veel belangrijker. De voorgelegde cijfers vertellen vaak niets over de toekomst.”

Discretie en vakmanschap als visitekaartje 

Finaal pleit Filip De Clercq bij dossiers van overdracht of verkoop voor een tijdige start en een rustige opbouw. “Er is niets mis met een traject dat zich uitstrekt over enkele jaren. Hoe completer de voorbereiding, hoe groter de kans op succes. Als begeleider moet je je eerst één maken met het familiebedrijf en zijn markt. Je verhandelt geen dossier, maar familiaal erfgoed, met alle daaraan gekoppelde eigenheden. Dit vraagt een uitgebreide inwerkings- en inlevingsperiode. Fildor wil zich die rol van vertrouwenspersoon toe-eigenen. Vroeger vulden bankiers, accountants of notarissen die rol in. Zij kenden de materie, de familie en het familiebedrijf. Ze waren er kind aan huis. Door de toegenomen administratie, hun fusies en overnames tot grotere structuren, de complexe regelgeving en het permanent tekort aan personeel, is het persoonlijk contact meestal verdwenen. Door ons persoonlijk contact en specialisatie in de materie is onze rol als een persoonlijke overnamebegeleider naast bankier, accountant en notaris geen overbodige luxe.”

“Vergelijk ons maar met de architect van een woning: die kan pas de ideale gezinswoning ontwerpen als hij de wensen van de bouwheer begrijpt en de gezins- en de marktsituatie kent. Hij kent de regelgeving en werkt samen met gespecialiseerde vakmensen. Ook wij schetsen eerst het ideale overdracht- of verkoopscenario voor de familie of het familiaal bedrijf. Zoals een onafhankelijk architect staat Fildor dan in voor de opvolging en uitwerking van de verschillende stappen van het traject. 

Discreet en persoonlijk. Deze benadering vraagt vakmanschap. Dat kan je niet automatiseren of online aanbieden. Ik prijs me gelukkig dat vanuit ons kantoor met huiselijke sfeer in Gent ook mijn vrouw Dorine (specialist in post-acquisitie begeleiding) en mijn dochter Kirkee (die als gewezen auditor en kredietanalist zich toespitst op de begeleiding van de audit- en contractfase) mee aan het verhaal schrijven. Met de intrede van mijn dochter bieden we continuïteit en een langetermijnrelatie in een business met lange doorlooptijden.”