Hét toonaangevende zakenplatform voor Vlaanderen
Bij duurzame conflicten tussen aandeelhouders is de vennootschapsrechtelijke echtscheiding – waarbij de ene aandeelhouder de andere uitkoopt – vaak de voor de hand liggende oplossing. De financiering van zo’n transactie kan evenwel een struikelblok vormen. Een volledige of gedeeltelijke inkoop van eigen aandelen kan daaraan tegemoet komen.
Inkoop van eigen aandelen is een verrichting waarbij een BV of NV eigen aandelen verwerft, met het oog op het vernietigen, aanhouden of terug vervreemden ervan. In het kader van een conflict tussen aandeelhouders kan een inkoop eigen aandelen een rol spelen, doordat niet alle aandeelhouders gelijk behandeld hoeven te worden of moeten deelnemen aan de transactie. Zo kan men, wanneer een aandeelhouder uit het vermogen moet verdwijnen ten voordele van andere aandeelhouders, met unanimiteit een inkoop van eigen organiseren. Zodoende kan men het aandeelhouderschap herschikken, zonder dat er tussen de aandeelhouders onderling aandelen overgedragen worden.
Dit biedt uiteraard voordelen, niet enkel op het vlak van financiering, maar bijvoorbeeld ook op het vlak van aftrekbaarheid van intresten op die financiering. De schuld wordt zo immers op de vennootschap zelf gemonteerd in plaats van bij de aandeelhouders (debt push down).
Een concreet voorbeeld: een BV met drie aandeelhouders die elk een gelijke participatie hebben maar waarbij er consensus is dat één van hen zal vertrekken, kan beslissen om bv. 20% van de aandelen van de vertrekker in te kopen, waarna de resterende 13,33 % aandelen bij helften door de overige aandeelhouders worden overgenomen. Op die manier komen de resterende aandeelhouders in een 50-50 verhouding, zonder dat zij zelf alle aandelen van de vertrekker hebben moeten kopen en daarvoor de volledige financieringsinspanning hebben moeten leveren.
In hoofde van de uittredende aandeelhouder wordt het verschil tussen de prijs voor de inkoop en de nieuwe fractiewaarde van de ingekochte aandelen fiscaal in principe als dividend beschouwd, tenzij de ingekochte aandelen maximaal 20% van alle uitgegeven aandelen vertegenwoordigen. Indien er met andere woorden meer dan 20% eigen aandelen ingekocht worden, zal dit fiscaal gezien ten belope van 20% als een verkoop van aandelen beschouwd worden, en zal het excedent fiscaal als dividend beschouwd worden. Een vennootschap-aandeelhouder kan in het kader van een inkoop eigen aandelen wel van de DBI-regeling gebruik maken, voor zover de participatievoorwaarde vervuld is. Vergeet verder niet dat er vanaf 1 januari 2026 een meerwaardebelasting geldt voor aandeelhouders-natuurlijke personen.
Na de inkoop moet de vennootschap een onbeschikbare reserve ten belope van de inkoopprijs aanhouden zolang de eigen aandelen worden aangehouden. Belangrijk is dus wel dat de vennootschap over voldoende eigen vermogen beschikt, om de prijs zo te kunnen boeken. Als de vennootschap een jaarverslag moet opmaken, moet de inkoop én latere vervreemding daarin toegelicht worden. De aan de eigen aandelen verbonden stemrechten worden geschorst, en de dividendrechten wassen proportioneel aan bij de overige aandelen.
Let op: na de inkoop zouden volgende verrichtingen met betrekking tot de ingekochte aandelen alsnog kwalificeren als dividend en alsnog leiden tot het betalen van roerende voorheffing (tenzij ingeval de DBI-regeling speelt): het boeken van waardeverminderingen op de ingekochte aandelen, het overdragen van de ingekochte aandelen met een minwaarde, het vernietigen van die aandelen, of het ontbinden of vereffenen van de inkopende vennootschap. Voor al deze situaties kunnen de vennootschap en de betrokken aandeelhouders afspraken maken.
De techniek van inkoop van eigen aandelen is uitvoerig gereglementeerd in het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen. Zo moet in principe een buitengewone algemene vergadering vooraf machtiging verlenen aan het bestuursorgaan om tot inkoop over te gaan en daarbij het maximum aantal aandelen, de prijsvork, en de duur van de toestemming bepalen. Voorts moet het bedrag dat door de vennootschap wordt besteed uitkeerbaar zijn volgens de netto-actieftest en voor de BV tevens de liquiditeitstest. Verder komen enkel volgestorte aandelen in aanmerking, en moeten alle aandeelhouders gelijk worden behandeld – tenzij alle aandeelhouders daarvan unaniem afwijken.
Kortom, afhankelijk van de situatie en mits het nodige maatwerk kan de inkoop van eigen aandelen een handige tool zijn bij de beslechting van aandeelhoudersconflicten. Het biedt een reeks voordelen, maar er moet behoedzaam mee omgesprongen worden, zowel procedureel, fiscaal als contractueel.
