Drie Amerikaanse Belgen over de strijd Donald Trump – Kamala Harris

Op 5 november is het zover: dan kiezen de Amerikanen een opvolger voor president Joe Biden. Het wordt ofwel de Democrate Kamala Harris, ofwel de Republikein Donald Trump. Sowieso krijgen we andermaal spannende verkiezingen, waarbij het kiessysteem ‘winner takes it all’ de kansen tot op het laatste moment kan doen keren. Hoe beleven Amerikanen die verkiezingsstrijd? En kan de nieuwe president een diep verdeeld land als de Verenigde Staten straks herenigen? Wij trokken naar New York voor een gesprek met drie Amerikaanse Belgen: VRT-correspondent Björn Soenens, stadsgids en ondernemer Patrick van Rosendaal en communicatie-experte Marianne Amssoms.

Patrick van Rosendaal woont al 17 jaar in New York en draagt intussen de dubbele Belgisch-Amerikaanse nationaliteit. Hij bouwde als stadsgids het bedrijfje BENY uit, dat tours en incentives op maat uitwerkt voor particulieren en bedrijven. “Het was de liefde die me destijds naar New York bracht. Na een carrière in de financiële en diamantsector was ik ook vastbesloten om mezelf heruit te vinden. Finaal is dat een job als stadsgids geworden, waar ik ontzettend veel plezier aan beleef. Ik hou van deze stad en ik krijg bijna dagelijks de kans om die liefde te delen met Belgen die hier op vakantie of inspiratietrip komen.” 

Haar job als hoofd van de Global Communications-afdeling bij AB InBev bracht ­Marianne Amssoms en haar gezin naar de VS. Ze woont er intussen 15 jaar, en richtte in 2018 vanuit New York haar eigen consultingbedrijf op dat bedrijfsleiders adviseert over reputatie en communicatie. “En toch voel ik me meer Belg dan Amerikaanse”, geeft ze toe. “Hoewel België ook niet meer helemaal als thuis aanvoelt als ik er weer ben. Het lijkt alsof ik overal en nergens thuis ben. Hoewel het kon, heb ik de Amerikaanse nationaliteit niet aangevraagd. Door in het buitenland te wonen, besef ik hoezeer ik trots ben om Belg te zijn. Ik weet dat Belgen graag klagen en zagen, maar alles bij elkaar is het toch een land waar het goed leven is en een goede reputatie in het buitenland heeft.” 

Björn Soenens woont sinds begin 2017 in New York, waar hij een stek heeft in Brooklyn. Het is zijn uitvalsbasis als correspondent voor de nieuwsdienst van de VRT. Nog tot februari ‘25, want dan keert hij op eigen verzoek terug. “Ik herken me in het gevoel van ­Marianne. Ik denk dat wij Belgische New Yorkers zijn geworden, want dé ‘Amerikaan’ bestaat eigenlijk niet. Er is een hemelsbreed verschil tussen wie hier thuis is en wie in landelijk gebied in de Midwest woont, bijvoorbeeld. Ik ben onderweg op reportage op veel plekken gepasseerd die in verval zijn geraakt, nadat de industrie er teloorging. Het landelijke Amerika verdwijnt beetje bij beetje: jongeren trekken naar steden in de hoop er een betere toekomst te vinden. Daardoor kalft het sociale weefsel in die dorpen en stadjes steeds verder af.” Soenens beschrijft dat uitgebreid in zijn jongste boek ‘De Laatste Walvis, het ongezouten verhaal van Amerika’.

Een land van uitersten

De Verenigde Staten zijn en blijven een land van uitersten, zoveel is duidelijk. “Wat mij aanspreekt in New York is hoezeer deze stad een smeltkroes is van mensen die van overal toestromen en zich de stad eigen maken. Het positivisme, de energie en de ‘can do’-mentaliteit trekken me aan”, vertelt ­Marianne. “Maar ik zie me hier niet oud worden. Mijn kinderen zijn hier opgegroeid en hebben ervoor gekozen om hoger onderwijs te gaan volgen in Europa. Hier kost dat een fortuin, terwijl veel Europese universiteiten kwalitatievere opleidingen bieden.” 

Ook de huishuur in grote Amerikaanse steden is exuberant hoog. Voor een kleine studio betaal je in New York makkelijk 3 à 4000 euro per maand. “Cohousing is hier de norm, zelfs voor vijftigers”, geeft Patrick aan. “De gezondheidszorg kan hier ook erg duur zijn. Maar ik kan uit eigen ervaring getuigen hoe hoog de kwaliteit ook is. Mijn zoontje Matteo had ernstige problemen bij zijn geboorte, en ik prijs me gelukkig dat hij geopereerd kon worden door een specialist die voor zijn specifieke aandoening een behandeling heeft uitgevonden. Dat soort hyperspecialisatie vind je in België veel minder. De schaalgrootte van 8,5 miljoen inwoners op een oppervlakte die bijna 4 keer zo groot is als Antwerpen of bijna 5 keer Brussel heeft ook haar voordelen.”

Björn Soenens relativeert: “Er heerst een groot optimisme in de mogelijkheden van technologische en wetenschappelijke vooruitgang. Maar als je naar de gemiddelde scores en indicatoren van de VS kijkt, is het soms een bijna achtergesteld land met een lagere levensverwachting dan de EU, een steeds grotere kloof tussen arm en rijk en gemiddeld 100.000 drugdoden per jaar en een nogal belabberd onderwijsniveau. Dat verklaart ook de tornado van onwetendheid en de woede die veel mensen voelen tegenover de heersende politieke klasse. Ze begrijpen de wereld en de globalisering niet meer. Ze zijn tegen migratie, terwijl migranten net de jobs uitvoeren die blanke Amerikanen al lang niet meer willen doen. En ik moet bekennen dat ik na 8 jaar in de VS jammer genoeg weinig verbetering zie. Steeds meer Amerikanen berusten in hun lot.” 

Verkiezingen worden druk besproken

Net die zaken kunnen een grote rol spelen in de komende verkiezingen, in een land waar er geen opkomstplicht geldt. “In mijn buurt leeft het wel heel erg”, vertelt Patrick, die in Long Island City (Queens) woont. “Aan de schoolpoort wordt er nagekaart over de presidentiële debatten. Ook de doorman van ons appartementscomplex spreekt me geregeld aan. En je kunt je sociale media niet open zetten, of ze puilen uit van berichten over de verkiezingen.”

Marianne, die ontwaart twee verschillende tendensen: “Onder vrienden en collega’s wordt er effectief veel gepraat over de verkiezingen. In de media worden we om de haverklap geconfronteerd met advertenties, want dat mag hier quasi onbeperkt. Maar dan gaat het niet over de inhoud: het gaat eerder over hoe slecht de tegenstander is dan over hoe goed de kandidaat zelf is. Anderzijds merk ik dat bedrijven zich veel terughoudender opstellen en beducht zijn voor polarisering. Ik vrees trouwens dat veel Europese en Belgische bedrijven die hier actief zijn de kans onderschatten dat Donald Trump opnieuw wint en zich daar dus te weinig op voorbereiden.”

Björn Soenens praatte al met veel Amerikanen over deze verkiezingen en merkt dat ze vooral met hun eigen (over)leven bezig zijn. “Veel Amerikanen hebben 2 of zelfs 3 jobs en koesteren een wantrouwen tegenover de politiek. Als ze al gaan stemmen. De verkiezing is min of meer “bevroren”: je bent voor Trump of je bent tegen, er is geen tussenweg. Het grote drama is dat officiële media worden gewantrouwd en fact checking er nauwelijks toe doet. Men gelooft wat men wil geloven, en de algoritmes van sociale media versterken de doorsnee Amerikaan in zijn onwrikbare overtuiging. Er zijn heel veel problemen, de overheid slaagt er niet in om daar adequaat op te reageren, en dus is er woede. Daarin ligt volgens mij de basis van een herverkiezing van Donald Trump: ook al doet de overheid wel degelijk flinke inspanningen, kiezers zien het niet of Trump zegt hen dat het niet waar is. Hém geloven ze blind.” 

Trump of Harris?

Veel Belgen begrijpen niet hoe Donald Trump, ondanks rechtszaken en schandalen, immens populair blijft. Maar ons panel acht de kans dus zeer reëel dat hij de volgende president wordt. “Ik zie een groot verschil met acht jaar geleden, toen Trump voor het eerst kandidaat was”, vertelt Patrick van Rosendaal. “Zijn verkiezingsmerchandising en souvenirs gaan nu heel vlot over de toonbank, en ik zie heel wat mensen die ze ook openlijk dragen. Destijds dacht men dat hij geen kans zou maken, nu achten veel meer Amerikanen dat een realistische kaart.”

“Bovendien geven de peilingen een vertekend beeld”, vult Marianne Amssoms aan. “Bij die enquêtes voelen sommige mensen schroom om te bekennen dat ze voor Trump willen stemmen. Dat effect moet je in rekening brengen. En het zijn andermaal de zwevende kiezers die zullen beslissen. Alleen als Kamala Harris erin slaagt om massaal mensen te mobiliseren die anders niet gaan stemmen, maakt ze in de strijdstaten een kans.”

“Harris heeft de verdienste dat ze in korte tijd de Democratische partij weer in vuur en vlam heeft gezet. Er is weer hoop, en ze vertegenwoordigt de toekomst. Maar ze zal haar beleid nog concreter moeten maken”, zegt Björn Soenens, die opmerkt dat er nog een andere factor in het voordeel van Trump speelt. “De Trumpisten hebben geen meerderheid, het gaat naar schatting over zowat 30% van de bevolking. Maar de rest van de Republikeinse partij houdt van zijn agenda: de staat ontvetten, een staat die zo weinig mogelijk regels oplegt, en zo weinig mogelijk belastingen heft. Het beleid waar Trump voor staat, spreekt hen dus erg aan. Ze kiezen eieren voor hun geld: good for taxes, low regulation. Zolang hij doet wat hen goed uitkomt, kijken ze weg.”

En dan rijst de vraag: hoe zal er straks gereageerd worden op de uitslag? Vallen incidenten zoals de bestorming van het Capitool in 2021 te vermijden, mocht Trump het toch niet halen? 

Marianne: “Tot nu toe heeft hij geweigerd om te beloven dat hij het verkiezingsresultaat zal aanvaarden. Hij zegt eerder: áls de verkiezingen (volgens hem) correct verlopen, dan wel. Het risico op onlusten lijkt reëel. De veiligheidsdiensten bereiden zich nu al voor om het Capitool te beschermen, maar verspreide incidenten zijn in dit scenario te verwachten. 

Björn Soenens: “Ik onthoud wat Harvard-prof Daniel Ziblatt me heeft gezegd in een interview. “Er komt geen burgeroorlog, want mensen zijn bang om wifi kwijt te raken. Ze willen houden wat ze hebben. Trump gaat zijn verlies nooit toegeven. En dus zal het turbulent en onrustig worden als hij het niet haalt. Mocht er straks iets gebeuren, zal het allicht beter voorbereid zijn dan in 2021. Dit wordt dus sowieso een kantelmoment voor de democratie.” 

Positief toekomstperspectief

Ondanks dat alles, blijven de drie Amerikaanse Belgen wel positief gestemd voor de toekomst. “De wereld is heel erg gefocust op de breuklijnen en wat er fout loopt. Maar fundamenteel blijf ik wel optimistisch: er is meer wat Amerikanen verbindt dan wat hen verdeelt”, geeft Marianne aan. “Ik blijf dus bullish over Amerika. Het biedt sowieso heel wat opportuniteiten. Kijk maar naar de vele Belgische ondernemers die hier starten en slagen.”

Net daarom vindt Björn het jammer dat Biden zo afgebrand wordt in eigen land als een oude man. “Hij hoopte de demagogen de wind uit de zeilen te nemen met goed beleid. Hij is zonder twijfel de grootste hervormer in vijftig jaar, met een infrastructuurplan, een klimaatplan, een industrieel investeringsplan … Europese economen zoals Geert Noels kijken er zelfs met gezonde afgunst naar. Dat heeft heel wat fabrieken teruggelokt en werkgelegenheid gecreëerd. De Europese Unie stond erbij en keek ernaar. Het is een stille revolutie waar in Amerika te weinig over gesproken wordt, helaas.” 

Patrick beaamt dat: “De crisis laat zich wereldwijd voelen, maar als je naar Amerika kijkt, gaat het behoorlijk goed. De werkloosheid is gedaald van 15% in coronatijden tot goed 4% vandaag, dat is ongezien. Daarom blijf ik ook optimist. En sowieso is New York voor mij één van de meest magische steden ter wereld. Of het straks nu Harris of Trump wordt, ik blijf een trotse Amerikaan.”