Vlamingen moeten maritiemer denken

Vlaanderen is een van de belangrijkste maritieme regio’s ter wereld. Maar de gemiddelde Vlaming weet dat niet. Met de Maritieme Canon van Vlaanderen, de eerste maritieme geschiedenis van Vlaanderen, wil ik daar verandering in brengen.

Gedurende eeuwen bepaalden de zee, de scheepvaart en de havens de Vlaamse welvaart. Van 1000 tot 1585 beleefde Vlaanderen Gouden Haveneeuwen. Eerst Brugge en dan Antwerpen bloeiden als grootste haven- en handelssteden van Noord-Europa. Na de scheiding van de Nederlanden en de sluiting van de Schelde zwermde een diaspora van maritieme ondernemers, wetenschappers en kunstenaars uit naar alle windstreken. In Noord-Nederland legden ze de grondslag van de Hollandse Gouden Eeuw. In feite was dat een Hollands-Vlaamse Gouden Eeuw, want zonder de Zuid-Nederlandse maritieme immigranten was er geen sprake van geweest.

Vanaf de Franse tijd konden de Zuidelijke Nederlanden – in 1830 België geworden – opnieuw met hun rol als Europees maritiem kruispunt aanknopen. Vandaag is maritiem Vlaanderen, gemeten naar oppervlakte, inwoneraantal en kustlijn, belangrijker dan Nederland, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Antwerpen is een van de grootste havens van de wereld, met daarin een enorme, op de zee gerichte industriecluster. Zeebrugge, Gent en Oostende zijn havencentra van Europees belang. De koopvaardij en de baggersector behoren tot de wereldtop.

De maritieme wereld is en blijft de economische hardware van het land. Maar het maritieme bewustzijn van de Vlaming is zwak, alleszins zwakker dan dat van de Nederlander. Dat is geen filosofisch maar een zeer praktisch probleem. Het ondergraaft het draagvlak voor haven- en waterweginvesteringen, waarvan er vele dringend zijn. Vlaanderen dreigt achterop te lopen bij de buurlanden en concurrenten. Het flauwe publieke besef schaadt de aantrekkingskracht van haven- en scheepvaartgerelateerde beroepen en opleidingen, en finaal dus de ontwikkeling van de havens, de koopvaardij, de binnenvaart, de visserij en de marine. Het ontoereikende maritieme besef wordt zowaar een directe geostrategische handicap.

Ik pleit al jaren voor een Vlaams Maritiem Museum. Niet als een pleisterplek voor waterminnende nostalgici, maar als een tempel voor maritiem bewustzijn, waar ook een frisse kijk op de toekomst wordt geboden. Ik hoop dat mijn meer dan 2.000 pagina’s tellende Maritieme Canon van Vlaanderen als draaiboek kan dienen.

Eric Van Hooydonk
Advocaat en professor aan de UGent