Welke voorzieningen treffen voor kinderen met een mentale beperking?

Hoe zorg je er als ouder voor dat kinderen met een mentale beperking over voldoende middelen beschikken om van te leven, ook als je er niet meer bent? Het is een problematiek die best tijdig wordt aangepakt. Want de regelgeving rond zogenaamde ‘onbekwame kinderen’ vereist immers dat er voor meerderjarige kinderen een juridische bescherming op maat van het kind wordt uitgewerkt. Zakenadvocaat Mark Delboo geeft tekst en uitleg. 

De tijdsgeest is geëvolueerd en kinderen met een mentale beperking, zoals het syndroom van Down, hebben hun plek in de maatschappij verworven. Tv-programma’s als Down the road hebben bijgedragen tot een positieve beeldvorming. Mark Delboo: “Dat is een goede zaak. Ik heb de tijd nog meegemaakt dat ouders zo lang mogelijk probeerden te verdoezelen dat hun kind een beperking had en het probleem voor zich uitschoven. Dat kan echter als een boemerang terugkeren wanneer de kinderen meerderjarig worden.” 

Zorgvolmacht of bewindvoering?

Omdat zulke kinderen juridisch als ‘onbekwaam’ worden beschouwd, moeten een aantal zaken worden geregeld wanneer ze 18 worden. “Dat kan niet via een eenvoudige procedure zoals de zorgvolmacht bij de notaris. Er moet dus naar de bewindvoering over de goederen en over de persoon worden gekeken, een regeling die door de wetgever aan de vrederechter is toegewezen.” 

Het nieuwe systeem streeft ernaar de persoon met een verstandelijke handicap zoveel mogelijk zelf te laten beslissen. “De vrederechter staat dan in voor een bescherming op maat”, aldus Mark Delboo. “De ouders kunnen als familiale bewindvoerder worden aangesteld, maar zullen rekening en verantwoording moeten afleggen bij de vrederechter voor het beheer. Het is de rechter die beslist of dat een jaarlijkse verplichting is, dan wel of dat enkel bij grote wijzigingen moet gebeuren.” 

De erfenis regelen

Minder bekwame kinderen zijn ook kinderen, en hebben dus recht op hun erfdeel. “Ik merk dat dit voor veel ouders een gevoelig issue is. Ze willen voldoende middelen voorzien voor het onbekwame kind, maar tegelijk ook recht doen aan de andere kinderen. De grote vraag is steeds welk vermogen het kind met de verstandelijke handicap nodig heeft om een comfortabel leven te leiden. Indien het erfdeel naar verwachting groter is, moet er een oplossing worden gezocht. Want ons recht voorziet nu eenmaal in een vast reservatair aandeel voor elk kind, ongeacht zijn of haar bekwaamheid.”

De expert van DELBOO Advocaten ziet twee pistes om te anticiperen op de erfenis en rekening te houden met de vaste reserve: “Je kan het gedeelte dat toekomt aan de andere kinderen al regelen tijdens het leven via een schenking, en het deel voor het onbekwame kind regelen via een testament. Schenkingsrechten zijn immers lager dan de erfbelasting. Een tweede mogelijkheid is om ook vermogen voor het minder bekwame kind tijdens het leven te regelen, zonder tussenkomst van een vrederechter. De aanvaarding in naam van dat kind kan gebeuren door de familie zelf.” 

“In zo’n geval kan er gewerkt worden met een restschenking of restlegaat bij schenking. Mocht het onbekwame kind overlijden, dan gaat de rest van het vermogen naar de broers en zussen, in gelijke delen”, legt Mark Delboo uit. “Juridisch heb je zo het grote voordeel van volledige zekerheid over hoe de erfenis geregeld zal worden. En fiscaal wordt de restschenking of het restlegaat beschouwd als een schenking tussen ouders en kinderen, niet onder broers en zussen, wat een gunstiger tarief impliceert.”

Aandelen familiebedrijf 

Indien er ook aandelen van het familiebedrijf deel uitmaken van de erfenis, kan het onbekwame kind ook die verwerven. “Meestal wordt er gewerkt met een stichting of maatschap, die de familiale aandeelhouders overkoepelt. Zo houden de andere kinderen – en eventueel de ouders – controle over het bedrijf, terwijl toch alle rechten van het gehandicapte kind worden gerespecteerd”, besluit Mark Delboo.