Hoe draag je een familiebedrijf best over aan de volgende generatie?

De nieuwe regering-Diependaele heeft in haar beleidsprogramma 2024-2029 een reeks fiscale hervormingen ingeschreven. Een aantal daarvan heeft betrekking op schenkingen en erfenissen. Het is de bedoeling dat het nieuwe kader voor schenken en erven uiterlijk in 2026 in werking treedt. Zakenadvocaat Mark Delboo zet alvast een aantal aandachtspunten op een rijtje met betrekking tot familiebedrijven.

1. Familiale onderneming schenken blijft een goed idee

Sinds 2012 is het in Vlaanderen mogelijk om een familiebedrijf te schenken met vrijstelling van schenkbelasting. Al eind de jaren ’90 maakte ons land werk van een gunstregime voor de overdracht van familiale ondernemingen naar de volgende generatie. Die gunstige fiscale behandeling kwam er onder impuls van een Europese richtlijn in 1994, waarmee de Europese Commissie de toekomst van kmo’s en hun tewerkstelling wilde verzekeren. Voor die tijd werd een schenking nog belast aan relatief hoge tarieven, terwijl het vererven van het familiebedrijf gratis was, waardoor veel ondernemers niet geneigd waren hun zaak tijdig over te laten. Met alle gevolgen van dien. 

“Doorheen de tijd zijn deze regelgeving en de voorwaarden waaraan moet worden voldaan een aantal keer aangepast. Maar het basisprincipe blijft dat een familiale onderneming met reële activiteiten gratis kan worden geschonken”, stelt Mark Delboo. “Voor mij blijft dat het belangrijkste argument om tijdig te schenken: beter dan dit zullen de fiscale regels nooit worden. Bovendien zijn er voldoende mogelijkheden waarmee de ouders – indien ze dat wensen – nog een tijd controle kunnen behouden.”

Het behoud van controle heeft vaak meer met emotie dan met ratio te maken. “Je kunt via een notariële akte schenken onder voorwaarden om (enige mate van) controle op het familiebedrijf door de ouders in te bouwen. Indien zij nog aandelen behouden, kunnen de nodige afspraken geregeld worden via een aandeelhoudersovereenkomst. Een andere mogelijkheid is de oprichting van een maatschap, die de eigenaar wordt van het familiebedrijf. Een soortgelijke oplossing is een Stichting Administratiekantoor (STAK), waarbij de eigendom van de aandelen aan de kinderen wordt geschonken, maar de controle toekomt aan het bestuur van de STAK.”

2. Familiebedrijf laten vererven: tref voorbereidingen

Indien er redenen zijn om het familiebedrijf in de erfenis te laten, beveelt de topman van DELBOO Advocaten aan om toch de nodige voorzieningen te treffen. “De continuïteit van de onderneming en het bestuur moet gewaarborgd worden. Dat betekent dat je best testamentair goed bepaalt aan wie de eigendom toekomt en wie de controle in handen krijgt. Zo is bijvoorbeeld wettelijk bepaald dat bij het overlijden van een man zijn echtgenote het vruchtgebruik erft. Als zij een nieuwe partner is en niet de moeder van de kinderen, kan dat problemen opleveren. Je wil ook vermijden dat er een opdeling van het bedrijf zou moeten gebeuren tussen niet-bloedverwanten. Een conflict over een mogelijke verkoop dreigt het bedrijf dan onbestuurbaar te maken.”

Indien een familiale onderneming deel uitmaakt van een erfenis, moeten 3% erfenisrechten worden betaald. “Het is dus belangrijk dat er in het privévermogen voldoende middelen beschikbaar zijn om die belasting te kunnen betalen. Na het overlijden is er een termijn van vier maanden om de aangifte van de erfenis in te dienen en de betaling van de erfenisrechten te regelen. In emotioneel zware tijden vermijd je best dat die betaling voor bijkomende stress zorgt”, merkt Delboo op.  

3. Het familiebedrijf verkopen aan de volgende generatie? 

Een derde piste bestaat erin het familiebedrijf te verkopen aan de volgende generatie. “Een verkoop van de volledige eigendom aan de kinderen gebeurt zelden. Dat levert wel een pak geld op, maar uiteindelijk gaan we ervan uit dat dit vermogen toch weer zal worden geschonken aan de kinderen of via een erfenis naar hen zal gaan. Het compliceert de zaken. Roerende goederen zijn onderhevig aan andere fiscale regels, die allicht herzien zullen worden.”

“We zien wel meer combinaties van een gedeeltelijke verkoop, gecombineerd met een schenking. Dat is bijvoorbeeld ingegeven door het feit dat maar één van de kinderen actief wordt in de onderneming en de andere kinderen hun aandeel moeten uitbetaald krijgen”, legt Mark Delboo uit. “In zo’n geval krijg je een objectieve maatstaf voor de waardering van het bedrijf en kunnen de niet-actieve kinderen worden vergoed met het bedrag van de aankoop.”