“Een duidelijk plan op langere termijn, daar heeft iedereen baat bij”

Komt er deze keer wel een fiscale hervorming? 

Eén van de grote werven die de federale regering wacht in de komende jaren, is een fiscale hervorming. De Belgische fiscaliteit is een erg complex kluwen van regels, tarieven en uitzonderingen. Een poging om de belastingen te hervormen, strandde net voor de streep tijdens de regering-De Croo. Maar de roep om een eenvoudiger en billijker systeem blijft. Business Vlaanderen bracht vier experts rond de tafel voor een gedachtenwisseling over hoe onze fiscaliteit moet evolueren: Annelies Van Gronsveld (Bank Degroof Petercam), Jo Roseleth (Moore Belgium), Mark Delanote (UGent/Delanote.law) en Pieter Timmermans (Verbond van Belgische Ondernemingen).

Mark Delanote was van nabij betrokken bij de hervorming die tijdens de afgelopen legislatuur werd voorbereid. Als professor fiscaal recht leidde hij een expertengroep die de ‘Visienota’ voor een hervorming voorbereidde, in opdracht van minister van financiën Van Peteghem. De minister inspireerde zich hierop toen hij zijn ‘Blauwdruk’ presenteerde: “Onze oefening had tot doel om de fiscaliteit eenvoudiger te maken en dus meer rechtszekerheid te bieden. Daarvoor moeten we af van de fragmentaire aanpak, waarbij er lukraak een beleid wordt gevoerd in functie van specifieke, vaak budgettaire noden.” 

Een efficiënt en effectief systeem

“Ik ben van mening dat er een fiscaal kader zou moeten zijn, waarbij politici vooral aan de knoppen van de tarieven zouden moeten draaien. Op die manier kunnen ze ideologische keuzes maken rond herverdeling: hoe meer progressiviteit en hoe hoger de aanslagvoet, hoe meer je de welvaart herverdeelt. Of een shift om consumptie en vervuiling meer te belasten, bijvoorbeeld”, legt Delanote uit. “En dit laat nog altijd toe om gericht beleid te voeren. Fiscale stimuli voor onderzoek en ontwikkeling hebben hun nut bewezen voor onze economie. Maar dan moeten we wel de effectiviteit en efficiëntie goed monitoren, zodat stimuli niet ten goede komen aan belastingplichtigen voor wie ze niet bedoeld zijn.”

Hoe het belastingsysteem ook georganiseerd wordt, fiscaliteit heeft altijd een impact voor bepaalde doelgroepen. “We willen een efficiënt belastingsysteem, dat bij voorkeur elk soortgelijk inkomen op een gelijkaardige manier belast. Maar we moeten er wel op letten dat we onze economische productie daarbij zo min als mogelijk schaden”, aldus de prof. 

Dat is waar Pieter Timmermans, CEO van het VBO, voor waarschuwt: “Een belangrijke werf is dan ook de loonfiscaliteit. Daar spelen drie zaken. Ten eerste, de loonwig tussen wat het loon aan de werkgever kost en wat een werknemer netto overhoudt. Gemiddeld kost één uur arbeid de werkgever ongeveer driemaal zoveel als wat de werknemer krijgt. Daarnaast heb je ons progressief systeem dat te hoog is, werknemers zitten veel te snel in de hoogste fiscale schaal. Die belastingschalen moeten we dus verbreden én de tarieven naar beneden halen. Tot slot, onze grootste economische concurrenten zijn onze buurlanden. Laat ons de Belgische fiscaliteit daarom ook benchmarken aan Duitsland, Frankrijk en Nederland, zodat we competitief blijven.”

Voorspelbaarheid op langere termijn

Als adviseur van bedrijven staat Jo Roseleth, managing partner Tax & Legal Services bij Moore Belgium, zowat dagelijks in contact met ondernemers. “Voor hen is rechtszekerheid bijzonder belangrijk. Ze willen weten wat er in de komende jaren op hen afkomt, zodat ze hun strategie en investeringsbeleid daarop kunnen afstemmen. Ondernemers hebben er op zich geen probleem mee om belastingen te betalen, op voorwaarde dat het fiscaal systeem voorzienbaar is: ze willen dat hun inspanningen blijven renderen op de lange termijn”, aldus Roseleth. Hij verwijst naar de aanpassing van de autofiscaliteit als een mooi voorbeeld van hoe het fiscaal beleid altijd vorm zou moeten krijgen: “Met een duidelijk plan op langere termijn – voorzienbaar én rechtszeker – heeft die maatregel de elektrificatie van het bedrijfswagenpark in de juiste richting gestuurd.”  

Annelies Van Gronsveld is estate planner bij Bank Degroof Petercam en adviseert ondernemers en vermogende families. Ook zij benadrukt het belang van de voorspelbaarheid. “Wij werken hoofdzakelijk binnen het kader van beleggingsfiscaliteit en erf- en schenkingsrechten. Het is ongelooflijk hoe complex en fragmentarisch dit geregeld is. Voor belasting op de inkomsten uit beleggingen vallen we terug op het wetboek inkomstenbelasting van 1992, maar sindsdien werden al tal van maatregelen en extra regels ingevoerd en soms weer afgevoerd. Een grondige hervorming dringt zich dan ook op. Onze klanten beseffen dat, en sommigen zijn daar wel bezorgd over. Maar als er inderdaad een duidelijk plan zou zijn dat zekerheid biedt op langere termijn, zou dat voor iedereen beter zijn.”

Weg met de ‘salamisering’

Alle gasten rond de tafel zijn het erover eens dat de verdienste van de ‘Visienota’ en de latere ‘Blauwdruk’ is dat er vandaag op zijn minst een debat over fiscaliteit wordt gevoerd. Het groeide ook uit tot een thema tijdens de verkiezingen van juni. “Wat mij echter stoort, is dat de meeste politici niet verder komen dan beloftes te maken, zonder zich af te vragen hoe ze die gaan financieren”, merkt Pieter Timmermans op. “We laten de uitgaven oplopen, en vervolgens moeten de belastingen omhoog om de nodige inkomsten te genereren. Daardoor is onze fiscaliteit effectief een complex kluwen geworden en heeft elke Belg het gevoel dat hij te veel belastingen betaalt. Alle overheden moeten dus ook eens hun uitgaven tegen het licht houden en kijken hoe ze efficiënter kunnen werken. Dat is net zo belangrijk als een fiscale hervorming.”

Intussen pleiten steeds meer partijen ervoor om vermogende Belgen meer te belasten opdat ‘de sterkste schouders de zwaarste lasten zouden dragen’. Het is een stelling die voor animo zorgt aan onze rondetafel. “Onze fiscaliteit is, afhankelijk van de politieke constellatie, altijd een divide et impera-strategie geweest: sommige groepen worden getroffen om anderen te sparen. Tel daarbij de salamisering, waarbij elk bestuursniveau eigen klemtonen legt, en je komt tot de perceptie van hoge belastingen”, aldus Mark Delanote. Delanote. “Een bijkomend probleem is dat men vermogensbelastingen inefficiënt opbouwt. Zo worden vandaag financiële transacties wel belast, maar niet de effectieve meerwaarde van beleggingen…”

Een belasting op meerwaarden? 

Jo Roseleth: “Het klopt dat ons land één van de weinige Europese lidstaten is waar er geen belasting is op meerwaarden op aandelen. Maar dat is een maatregel waar men omzichtig mee moet omspringen. In een land van familiale kmo’s, waar de overheid het schenken van familiebedrijven via een gunstige fiscale regeling heeft gestimuleerd, zou een belasting op de meerwaarde van die aandelen een omgekeerd effect kunnen hebben.”

Pieter Timmermans is beducht voor de negatieve effecten van een meerwaardebelasting op het ondernemerschap: “Na de Tweede Wereldoorlog hebben we vooral in Vlaanderen multinationals gecreëerd, familiale bedrijven die uitgegroeid zijn tot wereldspelers, zoals Sioen of Lotus Bakeries. Als kleine, open economie moeten we onze bedrijven volop de kans geven om te groeien en internationaal markt te veroveren. En we hebben nog meer scale-ups nodig, waarin er ook lokaal kapitaal wordt geïnvesteerd. Die dynamiek mogen we niet fnuiken met bijkomende vermogensbelastingen.”

Annelies Van Gronsveld ziet nog een ander probleem in de politieke discussie: “Er wordt in vele gevallen geen onderscheid gemaakt tussen het bezit van vermogen, vermogensinkomen en vermogensrendement. Als daar iets aan verandert, moet het deel uitmaken van een veel bredere hervorming, waarbij men ook naar de erf- en schenkbelastingen kijkt en waarbij de fiscale druk op activiteitsinkomsten verlaagt. Want grote vermogens zijn vaak mobiele vermogens. Zolang er internationaal ontsnappingsroutes zijn, heeft het weinig nut om extra belastingen in te voeren. Zoiets dreigt snel contraproductief te werken.”

Meer dan een fiscale hervorming

De vraag is dan ook hoe het in de legislatuur 2024-2029 verder moet met de fiscale hervorming. “De nota die de expertengroep onder leiding van professor Delanote heeft opgesteld, blijft voor mij een ideaal uitgangspunt. Er zitten veel goede ideeën in, die de basis kunnen vormen voor een politiek akkoord. Het belangrijkste blijft dat we de lasten op arbeid verlagen en dat we naar een hervorming gaan die neutraal blijft voor de economie”, stelt Jo Roselth.

Voor Pieter Timmermans is er vooral nood aan een breder beleid dat grondig hervormt. “We hebben naast een fiscale hervorming ook doortastende maatregelen nodig voor de arbeidsmarkt. Meer mensen aan de slag betekent immers dat er minder budgettaire ingrepen nodig zijn. Het is de makkelijkste manier om voor meer inkomsten te zorgen. Een efficiëntieoefening bij de overheid dringt zich ook op. Als we verder digitaliseren, zullen er minder ambtenaren nodig zijn. En dan hoop ik dat onze politici in de eerste jaren van de legislatuur tot een besluit over een fiscale hervorming komen, die men in de tweede helft van de legislatuur – wanneer we uit de economische en budgettaire malaise zijn – effectief kan uitvoeren. Want vorige keer strandde de oefening omdat de verkiezingen te dichtbij kwamen.”

“Bovendien wordt fiscaliteit hoe langer hoe meer in internationale context bekeken”, merkt Annelies Van Gronsveld nog op. “Voor multinationals is er de globale minimumbelasting van 15%, de OESO pleit voor een internationale tax shift die vervuiling meer belast, en ook Europa zal hoe langer hoe meer impact krijgen. De wereld is een dorp geworden. Kijk hoe bedrijven shoppen bij hun investeringsbeslissingen voor nieuwe vestigingen. De Belgische overheden moeten er zich dus van bewust zijn dat hun hervormingen zullen worden afgewogen aan wat er in het buitenland gebeurt.” 

Het laatste woord is voor professor Mark Delanote: “De Visienota zal hopelijk de gids blijven voor de hervormingen. Uiteraard zijn er verschillende politieke visies over waar het naartoe moet, maar met wat goede wil, moet een compromis haalbaar zijn. Mijn belangrijkste boodschap is: het uitstippelen van een degelijk fiscaal beleid is geen rocket science. Kies voor een goede belastingstructuur met simpele basisregels en plan een hervorming op kruissnelheid tegen 2030, die iedereen perspectief geeft.”